انجمن حجتیه (نام کامل: انجمن خیریه حجتیه مهدویه)، تشکیلاتی با هدف مبارزه با بهائیت و فراهم کردن زمینه ظهور امام عصر عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف که در سال ۱۳۳۲ هـ شـ توسط شیخ محمود حلبی تأسیس شد. فعالیت‌های این تشکیلات پیش از انقلاب اسلامی مورد تأیید مراجع عظام تقلید بود؛ اما گرایش غیرسیاسی انجمن حجتیه در سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، موجب بدبین شدن انقلابی‌ها به آن شد.
بعد از انقلاب، این تشکل دچار انشعاب شد. برخی اعضا به انقلابی‌ها نزدیک شدند و برخی دیگر، همان روال گذشته را ادامه دادند. موضع‌گیری امام خمینی علیه این تشکیلات در سال ۱۳۶۲ هـ شـ، منجر به تعطیلی آن شد. پس از آن بارها اخباری از تجدید حیات انجمن حجتیه منتشر شده، اما هیچ‌گاه به طور رسمی فعالیتی از آن دیده نشده است. بااین‌وجود بسیاری از کارشناس حوزه فِرَق معتقدند انجمن حجتیه تبدیل به یک فرقه زیرزمینی شده و همچنان در حال عضوگیری است. مؤسسه راهبردی حق پژوهی با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی استان خراسان رضوی روز یکم مرداد ۱۴۰۲ اقدام به برگزاری نشستی درباره این فرقه کرده است.
پندار پدیا به نقل از فاران‌نیوز؛ حجت‌الاسلام امین‌نیا روز یک مرداد در نشست تخصصی «ناگفته‌هایی از انجمن حجتیه» که به همت گروه علمی نقد انجمن حجتیه «مؤسسه راهبردی حق پژوهی» و با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، دررابطه‌با نوع تعامل با اعضای انجمن حجتیه بیان کرد: آنچه بسیار تأکید شده است این است که در مقابل دشمنان هوشیار باشید تا ضربه نخورید، امیرالمؤمنین در نامه ۶۲ نهج‌البلاغه می‌فرمایند «اگر شما خوابیدید دشمنتان خواب نخواهد بود.»
مدیر سابق مؤسسه راهبردی حق پژوهی ادامه داد: یکی از نکاتی که در باب تقابل با دشمن و حریف، جا دارد که به آن پرداخته شود، آنالیز و تحلیل و بررسی است. در تحلیل دو کار انجام می‌شود؛ یکی پیدا کردن نقاط ضعف طرف مقابل برای ضربه زدن به حریف و دوم یافتن نقاط قوت و تضعیف آن است.
وی ضمن تصریح بر اینکه شکی در دشمنی انجمن حجتیه با نظام جمهوری اسلامی نیست، ادامه داد: اگر کسی بگوید انجمن حجتیه با نظام اسلامی دشمنی ندارد، یا دروغ می‌گوید یا انجمن را نمی‌شناسد.
نقاط ضعف انجمن حجتیه
حجت‌الاسلام امین‌نیا با اشاره به نقاط ضعف انجمن حجتیه عنوان کرد: از نقاط ضعف انجمن حجتیه عملکرد این گروه در قبل و بعد از انقلاب است که یک مورد همراهی با حکومت پهلوی است. امام خمینی نیز در منشور روحانیت فرمودند که برخی از آنها می‌گفتند تنها حکومت شیعه در دنیا حکومت پهلوی است و ما حق نداریم آن را تضعیف کنیم و هر که آن را تضعیف کند امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف را تضعیف کرده است.
این استاد حوزه علمیه افزود: محمدمهدی عبدخدایی که جزو حزب مؤتلفه و از یاران نواب صفوی بود، می‌گفت شیخ محمود حلبی انجمن را در مشهد پایه‌ریزی کرد؛ ولی در مشهد قبولش نکردند و حوزه با او همراهی نکرد و او مجبور شد به تهران برود. برداشت من این بود که در مشهد به ایشان اعتماد نکردند وقتی این سخن را از آقای عبدخدایی شنیدم یقین کردم. ایشان می‌گفت در میدان شهدای مشهد روزی که می‌خواستند مجسمه شاه را برپا کنند، شیخ محمود حلبی را آوردند و او سخنرانی غرایی در حمایت از حکومت پهلوی کرد. درحالی‌که وی می‌خواهد پرچم مبارزه با بهائیت را بردارد.
وی با بیان اینکه گاهی انجمن حجتیه در تقابل با انقلاب و انقلابیون بودند، مطرح کرد: تا قبل از ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ تقابل داشتند؛ ولی بعد از آن انقلابی شدند چون می‌دانستند دیگر نمی‌شود جلوی این انقلاب را گرفت. شیخ حسین انصاریان نقل می‌کرد که یکی از ساواکی‌ها خیلی باعث دردسر می‌شد وقتی به او اعتراض کردیم، گفت ما می‌خواهیم شما انقلابی‌ها را رها کنیم؛ ولی انجمنی‌ها نمی‌گذارند و مدام گزارش می‌دهند و این نقطه‌ضعف انجمن حجتیه است.
حجت‌الاسلام امین‌نیا ادامه داد: نقطه‌ضعف دیگر انجمن حجتیه، تعابیر متحجرانه از دین است، مانند بحث انتظار که اعتقاد دارند ما هیچ وظیفه‌ای نداریم و همه کارها را خود امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف درست می‌کنند.
مدیر سابق مؤسسه راهبردی حق پژوهی در ادامه نقاط ضعف انجمن حجتیه اشاره کرد: دیگر نقطه‌ضعف انجمن حجتیه، نظریات امام در باب انجمن است که چند مورد را عرض می‌کنم. یک مورد در عید فطر سال ۶۲ است که سخنرانی امام رحمةالله‌علیه باعث شد محمود حلبی با زیرکی انجمن را تعطیل اعلام کند. مورد دیگر در خرداد سال ۶۷ بود که به اعضای شورای نگهبان می‌گویند مواظب باشید که ناگهان چشمتان را باز کنید و ببینید انجمن حجتیه همه چیزتان را گرفته است. مورد دیگر، سوم اسفند سال ۶۷ منشور روحانیت است که قسمت عظیمی از آن در تقابل با انجمن است. گاهی مسئولین ما بدون آن که متوجه شوند تلاش می‌کنند اسمی از انجمن حجتیه برده نشود و می‌گویند انجمن حجتیه تمام شد و فکر می‌کنند انجمن به‌تدریج فراموش می‌شود؛ اما پس از اینکه فراموش شدند دوباره پرچم را بلند می‌کنند.
وی گفت: در این مملکت هر اتفاقی درباره انجمن حجتیه افتاده است بسیار دقیق آن را بایکوت کردند، چند نمونه عرض می‌کنم. یک سریال بیست سال قبل ساخته شد با نام روزهای اعتراض که مستقیماً به بحث انجمن می‌پرداخت و در تقابل با آن ساخته شده بود و تنها سریالی بود که دیگر هیچ‌وقت پخش نشد. در فتنه ۸۸ یک مستندی با عنوان روح‌الله ساخته شد، ۱۲ قسمت بود و یک قسمت آن امام و انتظار بود که به انجمن پرداخته می‌شد و این قسمت از آن مستند در سروش سیما حذف شده است.
حجت‌الاسلام امین‌نیا با اشاره به این که انجمن آن قدر قدرت دارد که می‌تواند منشور روحانیت را سانسور کند، تصریح کرد: آیت‌الله جوادی آملی می‌فرماید امام دو وصیت‌نامه دارد که یک وصیت‌نامه عمومی است و یک وصیت‌نامه اختصاصی دارند که منشور روحانیت است. ۹۵ درصد روحانیون از این منشور اطلاع نداشتند و حتی برخی از مراجع تقلید نیز از منشور روحانیت اطلاع نداشتند و این هنر انجمن حجتیه است.
این استاد حوزه علمیه خاطرنشان کرد: از نقاط ضعف دیگر انجمن در بیان مقام معظم رهبری، بدفهمی و کج‌فهمی در دین است، برخی به استناد روایتی که برافراشته شدن هر پرچمی قبل پرچم حضرت مهدی عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف در آتش است، با مبارزه مخالف بودند و معنای حدیث را نمی‌فهمیدند.
نقاط قوت انجمن حجتیه
وی با اشاره به نقاط قوت انجمن حجتیه افزود: انجمن حجتیه یک‌سری نقاط قوت دارد که یکی از آنها نفاق است که آنها را سرپا نگه داشته است. آنها صراحتاً مخالفت خود را اعلام نمی‌کنند و در خلوت خود ناسزا می‌گویند؛ ولی از رهبر با عنوان مقام معظم رهبری یاد می‌کنند و خود را انقلابی نشان می‌دهند و منافقین از کفار بدتر هستند. جنگ در زمان امام علی علیه‌السلام سخت‌تر از زمان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم بود چرا که پیامبر با کفار می‌جنگید؛ ولی امام علی علیه‌السلام با منافقین می‌جنگید.
حجت‌الاسلام امین‌نیا با اشاره به اینکه کسانی که جذب انجمن می‌شوند از متدین‌ترین افراد هستند، ادامه داد: از دیگر نقاط قوت انجمن استفاده از مبحث امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف است و چون همه ما عاشق و دلداده امام زمان هستیم، انجمن از ایشان استفاده ابزاری می‌کند. نقطه قوت دیگر انجمن حجتیه که در دیگر فرقه‌ها هم دیده می‌شود ارائه نسخه آسان از دین است که مردم خوششان بیاید. دینی که امام حسین علیه‌السلام معرفی می‌کند، شهادت و جهاد و امربه‌معروف دارد؛ ولی دین انجمن این گونه است که یک گوشه بنشینند و دعا کنند تا امام زمان بیاید و همه چیز را درست می‌کند. یکی از دلایلی که برخی‌ها به فرقه‌ها جذب می‌شوند همین موضوع است.
وی ادامه داد: معمولاً افراد ثروتمند اطراف انجمن حجتیه را می‌گیرند؛ چون دنیایشان آباد است و گمان می‌کنند آخرتشان با اعمال عبادی تأمین می‌شود و این‌گونه بود که وقتی شیخ محمود حلبی به تهران رفت بازاریان و تجار تهران از او حمایت کردند. یکی از سران انجمن می‌گفت وقتی امام خمینی به ایران آمد، آقای حلبی به امام گفت ما ده‌هزار نیروی آماده داریم که پست‌های مملکتی را بگیرند و امام در پاسخ فرمودند همان افرادی که انقلاب کردند می‌توانند از انقلاب دفاع کنند.
حجت‌الاسلام امین‌نیا درباره اینکه با انجمنی‌ها چگونه برخورد کنیم، بیان کرد: انجمنی‌ها یک‌دست نیستند برخی از آنها سران هستند و مطلع ولی برخی بی‌اطلاع هستند و حتی نمی‌دانند در انجمن حجتیه هستند. باید برای گروه دوم جهاد تبیین کرد؛ اما با کسانی که لیدر هستند بعید است بشود کاری کرد چرا که برنخواهند گشت.
وی با اشاره به اینکه نفوذ و توطئه انجمن مشخص است و بسیاری از آسیب‌ها از جانب انجمن حجتیه است، گفت: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما که اقتصادی است با انجمن در ارتباط است و به‌قدری مخفی کار می‌کنند که کسی متوجه نمی‌شود. وقتی انجمن حجتیه دست به توطئه می‌زنند باید کاری کرد.
حجت‌الاسلام دکتر مهدی ابوطالبی در بخش دیگری از این نشست عنوان کرد: سیره عملی انجمن حجتیه در قبل از انقلاب نشان می‌دهد که صریحاً مبارزه با شاه را تأیید نمی‌کردند و اولویتشان مبارزه با بهائیت بود که یکی از نقاط قوت آنها است.
عضو گروه پژوهشی تاریخ و اندیشه معاصر مؤسسه امام خمینی رحمةالله‌علیه ادامه داد: صحبت‌های افراد عضو انجمن حجتیه و جداشدگان از انجمن این مسئله را تأیید می‌کند که این موضوع از ابتدا وجود داشت که قیام برای تشکیل حکومت توسط آنها نفی می‌شد. اصل تشکیل حکومت اسلامی از مواردی است که در گفته‌های شیخ محمود حلبی وجود دارد که اگر قرار است جهادی اتفاق بیفتد حضور معصوم لازم است.
وی تأکید کرد: این سه تعبیر ورود به سیاست، قیام مبارزاتی و جهاد و تشکیل حکومت اسلامی از تعابیری است که به اشکال مختلف در اساسنامه و سیره عملی و گفته‌های حلبی و افراد درجه یک انجمن حجتیه قبل و بعد از انقلاب مطرح است.
حجت‌الاسلام ابوطالبی با اشاره به اینکه یکی از مواردی که انجمن حجتیه به‌عنوان مستند قرار می‌دهد روایاتی درباره عدم قیام در عصر غیبت است، بیان کرد: از روایات این‌گونه برداشت می‌کنند که ائمه علیهم‌السلام در این روایات از قیام نهی کرده‌اند و این روایات مهم‌ترین مستند و دلیل آنها است.
عضو گروه پژوهشی تاریخ و اندیشه معاصر مؤسسه امام خمینی رحمةالله‌علیه ادامه داد: این مباحث پس از انقلاب کم‌رنگ شده بود و هر چه جلوتر آمدیم و خصوصاً در حال حاضر به دلیل اینکه زمان معتنابهی از انقلاب گذشته و جا برای ارزیابی وجود دارد، این اتفاقات در دهه‌های اخیر رشد کرد و مطرح شد که اگر حکومت دینی تشکیل می‌دهیم منبع ما باید معصومین باشد.
وی با تأکید بر اینکه مجموعه مواردی را که به آن استناد می‌شود، مبنای عمل سیاسی انجمن است، گفت: در تحولات انقلاب اسلامی و سیر تحولات تاریخی معاصر در کشور ما که از سال‌ها قبل از انقلاب رخ داده یک نکته پررنگ است و آن این است که تشیع در حکومت صفویه رسمی شد و سپس رشد پیدا کرد و هویت ملی ایرانیان بر اساس آن شکل گرفت، البته عناصر باستانی هم داریم.
حجت‌الاسلام ابوطالبی تصریح کرد: پس از صفویه هیچ تحول و حرکت و نهضت سیاسی در ایران رخ نداده است مگر این که محور اصلی آن ولایت است. ولایت هم به معنای حب اهل‌بیت و برائت از دشمنان اهل‌بیت و هم به معنای ولایت به‌عنوان آنچه در حدیث غدیر مطرح است و هم ولایت فقها و نیابت آنها از معصومین علیهم‌السلام است.
| بیشتر بخوانید: انجمنی برای ظهور با ماهیتی سکولار
این پژوهشگر افزود: رهبری تمام این نهضت‌ها توسط فقهای بزرگ جامع‌الشرایط بوده و عنصر ولایت همواره در فضای تاریخی ما وجود داشته است. از زمانی که وارد مبارزه با غرب شدیم، علما همواره سد و مانع حضور استعمار فرهنگی و سیاسی و اقتصادی غرب بوده‌اند و اگر علمای شیعه و فرهنگ سیاسی شیعه نبود بسیار آسیب می‌دیدیم. کشور ما از محدود کشورهایی است که هیچ‌گاه مستعمره نشد و علمای شیعه باعث آن بودند.
حجت‌الاسلام ابوطالبی خاطرنشان کرد: غرب‌گرایان همیشه با نظام مشکل داشتند و رضاخان را با این نگاه روی کار آورند. پوشش و مجالس مذهبی ما را تعطیل کردند و نظام آموزشی سنتی ما را حذف کرده و نظام آموزش مدرن غربی را آوردند و ما هنوز نتوانستیم از شر آنها خلاص شویم.
وی تصریح کرد: از اواسط دوره پهلوی و اوایل نهضت امام رحمةالله‌علیه شاهد مخالفت‌هایی از سوی تحصیل‌کردگان غربی مانند آقای بازرگان، مجاهدین خلق و گروهک فرقان بودیم که سعی می‌کردند از زاویه دین، انقلاب را نفی کنند. بعد از انقلاب به‌تدریج شاهد مخالفت از جانب حوزویان در نفی برخی حرکات دینی و تأیید نگاه‌های غربی شدیم. در دو دهه اخیر این مسئله خیلی مطرح شده است، به‌عنوان‌مثال در موضوع حجاب که برخی از روحانیان از بی‌حجابی حمایت می‌کنند و اعتقاد دارند که حکومت نباید در آن دخالت کند.
عضو گروه پژوهشی تاریخ و اندیشه معاصر مؤسسه امام خمینی رحمةالله‌علیه افزود: در دو دهه اخیر اصولی که در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی ما چون استکبارستیزی و وحدت که سیاست خارجی و داخلی ما روی آن می‌چرخد، به‌تناسب مناسبت‌های مختلف توسط جریان حوزوی و مذهبی به چالش کشیده شده و سطح چالش‌ها نیز مدام بالاتر می‌رود.
وی اشاره کرد: این یک نکته بسیار مهم است که این موارد ریشه در مقابله با جمهوری اسلامی دارد که با ادبیات دینی، نظام اسلامی را نفی می‌کنند چرا که اعتقاد دارند بن‌مایه فرهنگ ایرانی، تشیع است و این جامعه هنوز دینی است و باید با ادبیات دینی به آن ضربه بزنند؛ زیرا هجمه‌های غربی نتیجه نداده است.
حجت‌الاسلام ابوطالبی همچنین گفت: اعضای انجمن حجتیه مشکلات سیاسی و فرهنگی را دلیل می‌آورند که حق با ما بود و نباید حکومت سیاسی شکل می‌گرفت و می‌گویند که دین مردم را گرفتید و موفق هم نشدید.
وی دررابطه‌با بحث نفی تشکیل حکومت اسلامی بر اساس روایات، مطرح کرد: چند نکته درباره این موضوع وجود دارد و پاسخ‌های متعددی به آن داده شده است. این روایات چند دسته هستند، برخی از این روایات از لحاظ سندی مخدوش است و راویان صحیحی ندارد. برخی روایات سند صحیح دارد؛ ولی دلالت آن، برخی موارد خاص است، مانند روایت سُدیر. برخی روایت‌ها مربوط به زید است که چون مبارزه‌اش با برنامه‌ریزی انجام نشد به نتیجه نرسید. برخی از روایات حاوی عدم دعوت به خود است که از آن نهی شده است. برخی روایات نیز ناظر به این است که هیچ‌کدام از قیام‌های پیش از امام زمان عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف به نتیجه کامل نمی‌رسد و نرسیده است؛ اما بر اینکه قیام را به‌طورکلی نفی کند دلالت ندارد.
حجت‌الاسلام ابوطالبی بیان کرد: بنده خیلی جستجو کردم؛ ولی موردی درباره این موضوع که انجمن حجتیه سر زبان انداخته است که روایات از تشکیل حکومت نهی می‌کنند، پیدا نکردم. کدام کتاب فقهی را سراغ دارید که به استناد این روایات، نفی قیام کرده باشد؟ کدام فقیهی قیام و تشکیل حکومت را حرام اعلام کرده است؟ کدام فقیهی تشکیل حکومت بر اساس این روایات را حرام دانسته است؟ همه علما از انقلاب امام خمینی رحمةالله‌علیه حمایت کردند و هیچ‌کس مخالفت نکرد و نهایتاً عده‌ای سکوت کردند.
وی در ادامه گفت: عملکرد و سیره بسیاری از فقهای شیعه بعد از صفویه این‌گونه بود که ورود علما به سیاست انجام می‌شد و هیچ فقیهی نگفته است که به سیاست ورود نمی‌کنم و جایز نیست.
حجت‌الاسلام ابوطالبی درباره بحث ولایت‌فقیه تأکید کرد: بحث ولایت‌فقیه کلامی است و فقهی نیست. سیره امیرالمؤمنین و بیانات ائمه ما در این زمینه گویا است و نوع مواجهه انجمن حجتیه گزینشی است و جامع نیست، ما نیز برائت را قبول داریم؛ ولی نوع مواجهه ما متفاوت است.
وی در خاتمه با بیان اینکه نسبت به همه مسائل، مخصوصاً مسائل دینی روش اخباری را کنار بگذاریم، گفت: اجتهاد و فقاهت بحث تخصصی است. به‌عنوان‌مثال در بحث حجاب تمام فقها به جز آیت‌الله وحید که چیزی در این زمینه نگفته‌اند، الزام حجاب توسط حکومت را جایز می‌دانند. شخصی که نظر می‌دهد باید اجتهاد داشته باشد.