پندار پدیا؛ پویانمایی گربه چکمه‌پوش: آخرین آرزو (Puss in Boots: The Last Wish) در سال 2022 منتشر شد و همان‌طور که انتظار می‌رفت توانست در گیشه بسیار موفق عمل کند. این پویانمایی داستان گربه چکمه‌پوش را پس از حوادث قسمت اول دنبال می‌کند. در این انیمیشن گربه چکمه‌پوش متوجه می‌شود که در حال از دست دادن شانس خود برای انجام کارهای خطرناک است. گربه چکمه‌پوش در ابتدا تصمیم می‌گیرد تا بازنشسته شده و یک گربه خانگی باشد، اما تهدیدات مرگباری به‌دنبال او هستند. تهدیداتی که جلوی بازنشستگی این شخصیت جذاب را می‌گیرد.
شخصیت گربه چکمه‌پوش، یک شخصیت تخیلی تکرارشونده در فرانچایز پویانمایی شِرِک است. او نخستین حضور خود را در پویانمایی «شِرِک ۲» (محصول 2004) انجام داد. در پویانمایی «شِرِک ۳» (محصول ۲۰۰۷)، گربه چکمه‌پوش به شرک کمک می‌کند تا وارث تاج‌وتخت پادشاهی دوردست را پیدا کند. پویانمایی «شِرِک برای همیشه» (محصول 2010) اساساً در یک جهان جایگزین می‌گذرد، جایی که گربه چکمه‌پوش حیوان خانگی پرنسس فیونا است و پس از بازنشستگی او وزن اضافه کرده‌است. او به عنوان شخصیت اصلی و قهرمان پویانماییِ اسپین‌آف ۲۰۱۱ گربه چکمه‌پوش و دنباله آن در سال ۲۰۲۲ یعنی «گربه چکمه پوش: آخرین آرزو» به تصویر کشیده شده‌است. همچنین شخصیت گربه چکمه‌پوش در دنباله تلویزیونی نتفلیکس با محوریت او، یعنی «ماجراهای گربه چکمه‌پوش» (۲۰۱۵–۲۰۱۸) ظاهر شده است.
اما چه چیزی این پویانمایی را -ورای سرگرم‌کننده بودن آن- جذاب کرده است:
پویانمایی گربه چکمه‌پوش ۲ حول محور این سؤال می‌چرخد که «آیا زندگی ارزش خطر کردن دارد؟». پس از همه‌گیری ویروس کرونا، افراد زیادی با مرگ اطرافیان خود روبرو شدند. مرگ از آن زمان به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های سینما تبدیل شده است و تنها در فاصله چند سال گذشته، فیلم‌های «پینوکیو»، «اژدهای آرزو»، «روح» و «گربه چکمه‌پوش ۲» با محوریت مرگ ساخته شده‌اند. این مثال‌ها از دنیای پویانمایی بوده و فیلم رئال جای خود دارد.
گربه چکمه‌پوش ۲ بر خلاف دیگر فیلم‌های این فهرست، به «ترس از مرگ» می‌پردازد. گربه چکمه‌پوش اکنون از نُه جان گربه‌ای خود هشت جان را مصرف کرده و خود را در یک‌قدمی مرگ می‌بیند. خود را بازنشسته می‌کند و گوشه‌ای دور از خطر پناه می‌گیرد. اما اتفاقات مختلف، او را دوباره به خطر برمی‌گردانند و او باید زندگی‌های خود را پس بگیرد. ما در این مسیر به همراه او حرکت می‌کنیم و با سؤال جدیدی مواجه می‌شویم. «صرفاً زنده ماندن مهم‌تر است، یا زندگی کردن؟». در پایان او از آرزوی خود یعنی «داشتن عمر بیشتر» می‌گذرد و تصمیم می‌گیرد از آنچه که باقی مانده لذت ببرد.
سرگذشت گربه چکمه‌پوش
گربه چکمه‌پوش زندگی جالبی دارد. او یتیمی است که به دست باد سپرده می‌شود و در یتیم‌خانه‌ای بزرگ می‌شود. مدتی را فراری از قانون و دور از خانه می‌گذراند و سپس بازمی‌گردد و وضعیت خود را سروسامان می‌دهد. گربه چکمه‌پوش به اعتراف خود طراحان، ترکیبی از زورو و موسی پیامبر [علیه‌سلام] است. زورویی با سرگذشتی همانند موسی [علیه‌سلام].
اکنون در فیلم دوم او به‌عنوان نماد کلی بنی‌اسرائیل، در معرض انقراض است. وقایع تکرار می‌شود. او از خانه دور می‌شود، دوباره برمی‌گردد و درگیر ماجراهای جدیدی می‌شود. بنی‌اسرائیل تمام این چرخه را یکبار در دوران سلطنت بُخت‌النصر بابلی و یکبار در دوران آدولف هیتلر، رهبر نازی‌ها طی کرده است.
همراهان گربه چکمه‌پوش در این سفر معنوی
همراهان گربه در این مسیر معنوی معشوقه‌اش کیتی نرم‌پنجه [که توسط گربه چکمه‌پوش ترک شده است] و یک توله‌سگ ولگرد هستند. نرم‌پنجه نیز سرگذشت خود را دارد. او توسط زن‌وشوهری جوان بزرگ شده است که برای آنکه گربه به آنها آسیب نزند پنجه‌های او را چیده‌اند. او ماسکی با زرکوبی‌های طلایی می‌پوشد و کمربندی سندباد مانند به کمر می‌بندد. شمشیر او نیز مانند شمشیرهای عربی است. او می‌تواند یادآور غرب آسیا و دولت‌های عرب باشد. چیده شدن پنجه‌هایش نیز اشاره به کنترل شده بودن آنها دارد که شباهت مهم دیگر این شخصیت با کشورهای عربی است.
دراین‌بین، به خونسردی و خوش‌بینی سگ بیش از حد تأکید می‌شود، او از قاتلین خود به‌عنوان کسانی که می‌خواستند با او قایم باشک بازی کنند یاد می‌کند و آرزوی دیدار مجدد آنان را دارد زیرا به‌شدت به آنان خوش‌بین است. گربه و نرم‌پنجه نیز در پایان داستان او را به جمع خود وارد می‌کنند.
جالب است خانواده‌ای که این پویانمایی روی تشکیل آن تأکید دارد، با پذیرش یک سگ خانگی آغاز می‌شود. این پویانمایی بسیار علاقه دارد خانواده‌های موجود در فیلم را با لفظ «گروه» یا «تیم» صدا بزند. باز هم از خانواده متعارف خبری نیست. خانواده‌ای که شکل می‌گیرد متشکل از یک مرد یک زن و یک سگ است. یعنی خانواده سالم باز هم در هالیوود جایی ندارد و این اثر در حال تبلیغ یک خانواده ناقص و بدون فرزند است.
ستاره آرزو: نمادی پاگانیستی در فرقه‌های مخفی
دعوای اصلی در فیلم بر سر ستاره آرزو است. در بریتانیا این خرافه وجود دارد که آرزو کردن در زمانی که اولین ستاره در شب نمایان می‌شود و زمزمه کردن شعر زیر، خوش شانسی می‌آورد:
Star light, Star bright
ستاره نورانی، ستاره درخشان
First star I see tonight
اولین ستاره‌ای که امشب می‌بینم
I wish I may, I wish I might
کاش می‌توانستم، کاش می‌توانستم
Have the wish I wish tonight
داشته باشم آنچه امشب آرزو کردم
ستاره آبی، برای مدت طولانی یکی از اسم‌های اورشلیم بوده است. ستاره پنتاگرام نیز در میان فرقه‌های مخفی یهودی جایگاه مهمی دارد. نبرد نهایی داستان در این ستاره رخ می‌دهد. ستاره، همان مقصد موعود ماست.
جک هورنر بزرگ: آرکی‌تایپ سرمایه‌داری هالیوودی
در طرف دیگر ماجرا، «جک هورنر بزرگ» وجود دارد. او نمادی کامل از سرمایه‌داران کلاسیک هالیوودی است. او به زندگی ایده‌آل خود و ثروت افسانه‌ای‌اش راضی نیست و در راه عطش بی‌پایانش به قدرت، از قربانی کردن افرادش نیز اِبایی ندارد. پویانمایی با قرار دادن جیرجیرک معروف داستان پینوکیو در کنار او، این شهوت قدرت را به شکل تصویری کارتونی در می‌آورد.
کت بنفش، جمع‌کردن کلکسیون و کارخانه‌های پرآلاینده از جمله موتیف‌های معمول سرمایه‌داری در فیلم‌های غربی هستند. جالب است که کارخانهٔ شیرینی‌پزی جک هورنر، شباهت زیادی به قصر معروف والت‌دیزنی دارد. این‌گونه Dream Works طعنهِ ریزی به رقیب خود می‌زند. در نظر این پویانمایی، والت‌دیزنی اقامتگاه افرادی مانند جک هورنر است که تنها کاری که بلدند فروکردن انگشت شست در «کیک پای آلبالو» است.
در پایان جک هورنر توسط آرزوی خودش نابود می‌شود. فیلم به‌این‌ترتیب سرنگونی قریب‌الوقوع نظام سرمایه‌داری (و در صدر آن ایالات‌متحده) را پیش‌بینی می‌کند. شعر کودکانه جک هورنر کوچولو (که شخصیت فیلم هجویه‌ای از آن است) نیز ریشه در ایالات‌متحد دارد که نظریه ما را تقویت می‌کند. جک هورنر توسط جیرجیرک که نماد وجدان و ققنوس که نماد نابودی و تولد دوباره است نابود می‌شود. به این صورت که نقشه تجزیه شده‌اش سوزانده می‌شود. پس پیش‌بینی این پویانمایی این است که پروژه ققنوسی که سال‌ها برای تجزیه ایران در نظر داشتند برای خود ایالات‌متحده پیش می‌آید و ایالات‌متحد تجزیه می‌شود. دلیلش هم گناهانی است که انجام داده است. طبق گفته جیرجیرک او نابخشودنی‌ترین گناهان را مرتکب شده و قابل اصلاح نیست. پس حتماً باید نابود شود.
خانواده خرس‌ها
سومین ضلع این مبارزه خانواده خرس‌های خلاف‌کار است. مادر، پدر و بچه خرسی که دخترکی را میان خود پذیرفته‌اند. دخترک پوششی شبیه به پرچم اوکراین دارد. تسمه‌ای که به دور دست خود پیچیده نیز مانند تسمه معروف خاخام‌های یهودی است. دقت کنید اوکراین از کشورهای یهودی‌نشین دنیاست.
عصایی که دختر با خود به همراه دارد نیز مخاطبان قدیمی‌تر را به‌سرعت به یاد عصای استاد اُدْوِی از فیلم پاندای کونگ‌فو کار می‌اندازد. عصایی که علاوه بر تقویت عنصر شرقی بودن خانواده، ناجی بودن آن را نیز تداعی می‌کند. در پاندای کونگ‌فو کار نیز عصا میان منجیان به‌صورت موروثی منتقل می‌شد.
دخترک که خود را متعلق به خانواده خرس‌ها نمی‌داند به دنبال تحقق این آرزو است تا خانواده‌ای انسانی برای خود بیابد. خرس نماد مشهور کشور روسیه است. این فیلم نیز در زمان جنگ روسیه و اوکراین تولید شده است. در نهایت دخترک از آرزوی خود می‌گذرد و با خانواده خرس‌ها می‌ماند. پیش‌بینی این فیلم از جنگ اوکراین، بازگشتن این کشور به سرزمین مادری خود است. علاوه بر پیش‌بینی بازگشت اوکراین به روسیه، اِلِمان عصای شرقی به مسئله به‌قدرت‌رسیدن شرق دامن می‌زند که با در کنار هم قرار دادن آن با نابودی جک هورنر یعنی ایالات‌متحد به این نتیجه می‌رسیم که از نظر این پویانمایی، شرق ابرقدرت بعدی است.
مسیر آسان
این نکته فراموش نشود که مسیر سگ برای رسیدن به ستاره هم مسیر عجیبی است. یک مسیر عاری از جنگ و درگیری و خوش و خرم. خب این مسیر خوش و خرم که هم اسطوره یهودی (گربه چکمه‌پوش) هم نرم‌پنجه (اعراب) هم خرس‌ها و موطلایی (دولت‌های شرقی) به‌راحتی می‌توانند از آن بگذرند چیست؟ مسیری که اگر مشکلی هم داشته باشد درگیری بین شخصیت‌هاست نه مشکلی از سمت مسیر.
بخشی از مسیر نقشه برای گربه چکمه‌پوش جهت دستیابی به ستاره آرزو
عبور از دره تناسخ است؛ عبوری که با درد و رنج همراه خواهد بود.
گربه چکمه‌پوش این مسیر با مسیر پیسنهادی نقشه برای توله‌سگ عوض می‌کند.
باتوجه‌به رنگین‌کمان شش رنگ که نماد همجنس‌بازی است می‌فهمیم این مسیر جدید و خرم چیزی نیست جز نظم نوین جهانی که با استفاده از ناهنجاری‌ها و بی‌بندوباری‌های جنسی قصد دارد نمایندگان تمام دنیا را با هم متحد کند و دنیایی عاری از جنگ بسازد. یعنی پویانمایی گربه چکمه‌پوش اعتقاد دارد که مسیر نوظهور سکولاریسم و سنت‌های همجنس‌بازی و کنار گذاشتن عقاید و خطوط قرمز گذشته باعث برون‌رفت دنیا از جنگ و درگیری می‌شود. بله مسیر رسیدن به ستاره آرزو چنین مسیری است.
شیوه‌های مرگ گربه چکمه‌پوش
مرگ‌های قبلی گربه یادآور هفت گناه کبیره مسیحیان هستند. در عقاید داستان‌نویسی غرب اگر هفت گناه کبیره در داستان حضور داشته باشند یک اثر شاخص متولد خواهد شد. مرگ اول شهوتِ جنسی، مرگ دوم خشم، مرگ سوم، چهارم و هفتم غرور، مرگ پنجم تنبلی، مرگ ششم شکم‌پرستی و مرگ هشتم شهوتِ شهرت بودند.
نهمین جان گربه که با سفر او به سمت ستاره همراه است در کنار هشت زندگی قبلی، صاعقه خلقت در کابالا و نُه سفیرت تورات را تداعی می‌کنند که با رسیدن به ارض موعود و توانایی جاودان شدن همراه است. یعنی همان آرزوی گربه که رسیدن به جاودانگی و بازگشت جان‌هایش است، چیزی است که گربه از آن می‌گذرد.
هشت مرگ گربه چکمه‌پوش
مرگ گربه چکمه‌پوش
جنجالی‌ترین شخصیت این پویانمایی، مرگ ست. در ابتدا، پویانمایی از نمایش هویت واقعی او طفره می‌رود و او را یک جایزه‌بگیر معمولی معرفی می‌کند.
بااین‌حال پالت رنگی خاکستری و قرمز این شخصیت، ردای سیاه، داس‌ها و صدای سوت مخوف او از همان لحظه اول او را به تجسمی از مرگ تبدیل می‌کند. او هرچند دقیقه یکبار سوت‌زنان سروکله‌اش پیدا می‌شود. وقتی نشانه‌های حضور او دیده شود، هم گربه و هم مخاطب، تنها یک راه به ذهنشان می‌رسد و آن هم فرار است.
گرگ در اکثر فرهنگ‌های دنیا نماد خشونت و مرگ است. به‌عنوان‌مثال در اساطیر مصر، خدای شروری وجود دارد به نام «سِث». او ایزد مرگ است و به شکل انسان با سر گرگ مجسم می‌شود. داس‌های گرگ شباهت زیادی به داس و شلاق سِث دارند. گرگ در بعضی صحنه‌ها با ژست معروف سث، داس‌هایش را به‌صورت ضربدری بالا می‌گیرد. پس بعید نیست منبع الهام طراحانDream Works برای طراحی این شخصیت، سث بوده باشد.
شخصیت گرگ (سمت راست) و نماد سث (سمت چپ)
در صحنه‌ای که گربه و دوستانش از کارخانه جک هورنر فرار می‌کنند، ناگهان مرگ ظاهر می‌شود، دو سکه روی چشمان خود می‌گذارد و به گربه اشاره می‌کند. در فرهنگ لاتین، بر روی چشمان مردگان سکه می‌گذارند. زیرا معتقدند مرده با رشوه دادن آنها به نگهبان جهنم می‌تواند نجات پیدا کند.
دقت کنید که پویانمایی گرچه اشاره مستقیم نمی‌کند، ولی در فضایی مشابه فرهنگ اسپانیا و کشورهای لاتین رخ می‌دهد. این را از لهجه اسپانیایی گربه، پوسترهای تحت تعقیب و معماری لاتین شهرها می‌توان فهمید.
گرگ به هفت دلیل برترین ضدقهرمان Dream Works است
شرکت Dream Works همیشه ضدقهرمان‌های فوق‌العاده‌ای را ارائه داده و هنرش هم در همین شخصیت‌پردازی ضدقهرمان‌هاست.
تای‌لانگ، شن، کای، دراگو، لرد فارکوا و… . تقریباً تمام ضدقهرمانان Dream Works شخصیت‌های عالی بودند. اما شخصیت گرگ یا همان مرگ از تمام آنها سرتر است. بهترین ضدقهرمان دنیای Dream Works، گرگ است زیرا:
اول اینکه همه ضدقهرمان‌های Dream Works از قهرمانان شکست خوردند. اما گرگ شکست نخورد و فقط به گربه چکمه‌پوش مهلت داد زیرا جذابیتِ گرفتن جان گربه رای او کم‌رنگ شد.
دوم اینکه هیچ‌کدام از ضد قهرمانان Dream Works باعث تحول قهرمانان نبودند. در پاندای کونگ‌فو کار یا ماداگاسکار یا شِرِک یا تربیت اژدها، ضد قهرمانان تحولی در قهرمان رقم نزدند؛ بلکه استادان، دوستان، شانس یا خود قهرمان باعث تحول‌شان شدند. اما در گربه چکمه‌پوش، گرگ عامل اصلی تحول شخصیتی گربه است و این نوع کشمکش داستانی واقعاً جذاب است. همیشه شاهد تقابل قهرمان و ضدقهرمان هستیم؛ ولی این بار قهرمان و ضدقهرمان نقش مکمل همدیگر را بازی می‌کنند.
سوم اینکه از نظر قدرت و توانایی قوی‌ترین ضدقهرمان گرگ است. خودتان مبارزه بین گرگ و سایر ضد قهرمانان Dream Works را تصور کنید. چه کسی برنده می‌شود؟
چهارم اینکه ضدقهرمان‌های سایر داستان‌های Dream Works اهداف شرورانه و مضر جامعه داشتند و شیطان‌صفت بودند. اما گرگ این‌گونه نیست. مرگ شغل اوست و البته که هیچ هدف ویرانگری ندارد. صرفاً می‌خواهد خوش بگذراند و طرف حسابش فقط گربه است.
پنجم اینکه حکومت به دنیا، تصرف دنیا، کسب قدرت بیشتر، طمع و… که از اهداف همیشگی ضدقهرمان‌ها هستند در ذات گرگ جایی ندارد. او فقط می‌خواهد خوش باشد و با دنیا هم کاری ندارد. فقط با گربه درگیر است.
ششم اینکه گرگ گناهکار نیست. وظیفه او گرفتن جان اشخاص است. اما مثلاً تای‌لانگ روستایی را سر طمع نابود کرده، یا شن برای حکومتش یک روستا را قتل‌عام کرده. سایر ضد قهرمانان گناهکاران کثیفی هستند. اما گرگ نه.
هفتم اینکه این ضدقهرمان اصلاً مورد تمسخر قرار نگرفت. بچه رئیس، شِرِک، بدگایز، پاندای کونگ‌فو کار و پنگوئن‌های ماداگاسکار را به یاد بیاورید. ضدقهرمان‌ها بارها در این داستان‌ها تمسخر شدند و در حالت تحقیرآمیزی حذف شدند. اما گرگ پرستیژش را تا آخر حفظ کرد و هیچ صحنه طنزی هنگام را در سکانس‌های حضور او ندیدیم.
نتیجه‌گیری
گربه نماد قوم یهود است که ارجاعات فراوانی به موسی پیامبر یا همان منجی یهود دارد. همچنین دوره اوجش به سر آمده و مرگ به دنبال اوست. او الان باز هم بی‌خانمان شده که بی‌خانمانی از ویژگی‌های کلاسیک یهودیان است. گربه ریش درآورده که ارجاع به اصول‌گرایان یهودی دارد. تا زمانی که ریش داشته باشد مشکلی حل نمی‌شود و فقط در گوشه‌ای از دنیا یک زندگی فلاکت‌بار (طبق گفته موطلایی) را می‌گذراند. پس باید این ریش را از بیخ زد (اشاره به هدف اصلاح‌طلبان یهودی صهیونیستی). حال باید با قدم گذاشتن در مسیر بی‌بندوباری جنسی و کنار گذاشتن سنت‌ها (دوستی با اعراب و حذف افراد سنتی یا همان اصول‌گرایان) دنیا را با هم متحد کرد. دنیای جدید دنیای چین (عصا) و روسیه (خرس‌ها) است پس دیگر باید ایالات‌متحد (جک هورنر) را کنار گذاشت و با تجزیه ایالات‌متحد فاتحه‌اش را خواند. در نهایت می‌توان به سمت سرزمین موعود رفت و زندگی جدید و شادی را ساخت.
سکانس شمشیر زیر ناخن
سکانس جنگ شخصیت‌ها روی ستاره بسیار مهم است و این معنی را دارد که قوم یهود یا صهیونیست‌ها بار دیگر از مرگ فرار می‌کنند. همچنین جنگ نیابتی بین ایالات‌متحد و روسیه به نمایش درمی‌آید که نتیجه به نفع روسیه است. اعراب و اسرائیل هستند که تیر خلاص را به ایالات‌متحد وارد می‌کنند (سکانس شمشیر زیر ناخن). در حقیقت هم همین است. یهودیان در حال حذف سرمایه‌های خود در ایالات‌متحد هستند که از نتایجش می‌توان به ورشکستگی بانک سیلیکون‌ولی اشاره کرد. همچنین اعراب یا بهتر بگوییم عربستان با حذف دلار ضربه بزرگی به ایالات‌متحد زدند.
سکانس نهایی پویانمایی گربه چکمه‌پوش
در سکانس نهایی حرکت کشتی به سمت سرزمین “دور، دورتر از دسترس” را شاهد هستیم. سرزمینی که شِرِک و همسرش در آن سکونت دارند و این یعنی به‌زودی شاهد شِرِک ۵ هم خواهیم بود. اما نوع صحنه‌سازی این سکانس هم قابل‌تأمل است. کشتی که به سمت سرزمینی در پس خورشید در حال غروب به‌نمایش‌درآمده. این یک شیوه کلاسیک هالیوود برای اشاره به حرکت به سمت سرزمین موعود است. یعنی پس از نابودی ایالات‌متحد سرزمین موعود جدیدی برای قوم بی‌خانمان و مظلوم یهود لازم است که به آنجا نقل‌مکان کند. حال این سرزمین جدید کجاست باید تا پخش شِرِک ۵ صبر کنیم. وضعیت وخیم کنونی رژیم صهیونیستی هم به این مسئله دامن می‌زند و یادمان نرود که همجنس‌بازان نقش مهمی در پایین کشیدن حکومت فعلی اسرائیل دارند که این خودش ارجاعی به مسیر سگ برای رسیدن به ستاره آرزو است.
منبع: آی‌نقد
ویرایش ادبی و تلخیص: پندار پدیا